Kişilik bozuklukları ergenlik ve genç erişkinlik döneminde başlar ve uzun süre devam etme eğilimindedir.Süreklilik gösterir. Kalıplaşmış düşünce ve tutumlarla seyreder. Bu kalıplaşmış düşünce ve tutumlar kişilik bozukluğu olanlarda iş, okul ve günlük yaşamını olumsuz etkiler. Kişinin aile, sosyal çevre ve iş yaşantısında kayıplara yol açar. Ciddi uyum problemlerine neden olan davranış ve uyum bozukluklarıdır
Bazı hastalar, kişilik bozukluğu yaşadığının farkındalığında değildir. Çünkü düşündükler ve davranışları kendilerine normal gelmektedir. Bu durumda hasta karşılaştığı zorluklar veya olumsuzluklar için başkalarını suçlama eğilimindedir.
Kendilerinde bir sorun olmadığını düşündükleri için tedaviye olumlu bakmazlar.
Nedenleri:
- Erken çocukluk dönemlerinde anne-baba ile çocuk arasındaki ilişkiler önemlidir. Kişi kendisine nasıl davranılırsa kendisini öyle tanımlar ve düşünceleri o şekilde şekillenir.
- Kişilik bozukluklarının temelinde kişinin kendisini algılamasındaki sorular yatar. algılama biçimi önemlidir çünkü bağımlı kişilik bozukluğu olan kişilerin anne-babası çocukken hiç sorumluluk vermemiştir, her şeyi kendileri halletmişlerdir bu da çocukta anne-babaya bağımlılığa neden olmuştur.
- Ailede kişilik bozuklukları ve akıl hastalıkları öyküsü önemlidir.
- Çocukluk döneminde tacize uğrama.
- dengesiz ve travmatik bir aile hayatının olması
- beyin kimyasındaki ve yapısındaki değişimler.
- Çok değer verilen birinin ölümü de kişilik sorunlarına yol açabilir
Kişilik bozukluklarını kendi arasında gruplandırabiliriz. Bunlar;
A Kümesi (Eksantrik) Kişilik Bozuklukları:
- Paranoid Kişilik Bozukluğu
Paranoya bu bozukluğun simgesi olarak tanımlanır. Kişiler sürekli güvensizlik duyma ve başkalarına karşı şüpheleri duyma eğilimindedir.. Başkalarının onları küçümsediğini, tehdit ettiğini veya zarar vermeye çalıştığını düşünürler.Kin tutma eğiliminde olabilirler. Partnerinin sadakatsiz olduğuna dair şüpheleri vardır.
- Şizoid Kişilik Bozukluğu
Kişiler insanlardan uzak durur ve sosyal ilişkilere karşı ilgisiz davranırlar. Genellikle yalnız etkinlikleri tercih ederler. Nadiren güçlü duygular yaşayabilirler. Sınırlı biçimde duygusal ifadelerde bulunurlar. Çoğu aktiviteden zevk almazlar ve insanlara karşı kayıtsızdırlar. Sürekli olarak partnerinden başka kişilerle cinsel ilişki yaşama isteğinde olurlar.
- Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Kişiler sıra dışı düşünür ve davranırlar. Şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar garip inançları vardır. Çoğu zaman batıl inançlara inanırlar. Tuhaf kıyafetler giyerler. Adının fısıldandığını düşünürler. Bazı olayların sadece kendisi için gizli mesajlar verildiğine inanırlar. İnsanlar ve olayları etkileyebildiklerine inanırlar.
B Kümesi (Dramatik) Kişilik Bozuklukları:
Aşırı duygusal, öngörülemeyen düşünce ve davranışlarla tanımlanır.
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Bu bozukluğu olan kişilere “sosyopat” ya da “psikopat” denir. Başkalarına aldırış etmeme ve toplum kurallarına uymama ile ifade edilebilir. Sorumsuz ve agresif davranışlarla sergilenir. Bu bozukluğu olan kişiler genellikle ciddi suçlar işler. Davranışları için de pişmanlık duymazlar. Başkalarının haklarını ihmal ederler. Kendinin ve başkalarının güvenliğini tehlikeye atarlar.
- Sınırda Kişilik Bozukluğu
Bu bozukluk dengesiz ruh halleri görülür. Kötü benlik imajları vardır. Güvensiz seks, kumar ya da sürekli yeme gibi dürtüsel davranışlar gösterme eğilimindedirler. kararsızlardır. Özgüvenleri kırılmıştır. Terk edilmekten korkarlar.
- Histrionik Kişilik Bozukluğu
Bu bozukluğu olan kişiler aşırı duygusal ve dramatik ruh haline sahiptirler. Genellikle çocukça tavırlar sergilerler. Başkaları tarafından kolay etkilenirler. Fiziksel görünümlerinden endişe duyarlar. Cinsel açıdan sürekli aktiflerdir.
- Narsisistik Kişilik Bozukluğu
Bu kişiler abartılı bir üstünlük duygusu içindedirler. Empati eksikliği eğilimindedirler ve empati kuramazlar. Sürekli dikkat çekmek isterler. Güç ve başarı fantezileridir. Sürekli övgü ve hayranlık beklentisindedirler. Başkaları tarafından kıskanıldığını düşünürler.
C Kümesi (Endişeli) Kişilik Bozuklukları:
Kişiler genellikle çok gergin veya korkak bir hal içindedir.
- Çekingen Kişilik Bozukluğu
Kişiler sosyal temastan kaçınırlar. Eleştirilmekten ve reddedilmekten korkarlar. Yetersiz ve çekici olmadıklarını düşünürler. Yabancılarla tanışmaktan aşırı utanırlar ve kaçınırlar. Alay edilme korkuları vardır bunun için sosyal ortamda bulunmaları kısıtlıdır.
- Bağımlı Kişilik Bozukluğu :
Bağımlı kişilik bozukluğunda çaresizlik, boyun eğme ve karar verememe gibi duyguların baskındır Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler, bir bireyi çok sahiplenirler. O kişiyi memnun etmek için çabalarlar. Ayrılma korkusu yaşarlar. İtaatkar davranış gösterirler. Özgüven eksikliği yaşarlar. Yakın bir ilişki bittiğinde hemen başka bir ilişkiye geçebilirler.
- Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu:
Kişiler detaylarla, düzenle ve kurallarla meşguldürler. Aşırı mükemmeliyetçilik hakimdir. İnsanların görevlerini ve durumlarını kontrol etmek isterler. Ahlak, etik ve değerler konusunda esnek davranmazlar, bağlılık gösterirler. Para harcama üzerinde yanlış kontrolleri vardır.
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu,anksiyete bozukluğu olan obsesif-kompulsif bozukluk ile aynı şey değildir.
Tanı Yöntemleri:
- Kişinin ikili ilişkilerdeki tutumuna bakılır.
- Duygusal davranışları ve tutumları gözlenir,
- Kimliğinin farkındalığına bakılır.
- Gerçeklik algısı kontrol edilir.
- Olayları anlamlandırma düzeyine bakılır.
- Davranış ve dürtü kontrolü araştırılır.
Kişilik bozukluğuna sahip kişilerdeki semptomlar tek tek araştırılmalıdır. Psikolog/Psikiyatrist tarafından hastanın öyküsü alınır.
Tedavi Yöntemleri:
Kişilik bozukluğu olan kişiler farkında olmadıklarından kendi başlarına tedaviye ulaşamazlar ve çoğu hasta tedaviye gelmediği için tedavi edilemez. Tedavi almama nedenlerinden biri günlük hayatlarına devam edebiliyor olmalarıdır.
Kişilik bozukluklarının çoğu geç tespit edildiği için, tedavisi zordur. Tedavide bir çok kişilik bozukluklarına sahip hastalarda rahatsız edici semptomlar hafiflemektedir.
Tedavi kişilik bozukluğuna göre değişebilir ama psikoterapi tedavinin ana unsurudur. Psikoterapi ( danışmanlık) tedavisinde hatalı düşünceli kalıpların tespit edilmesi ve değerlendirilmesidir. Bu hatalı düşünceler ve davranışlar olumlu olanlarla yer değiştirilmelidir. Terapide başa çıkma yöntemleri ve kişilerarası ilişki becerileri öğretilir. Ortaya çıkabilecek aşırı ataklar için ilaç tedavisine başvurulabilir. Kullanılabilecek ilaçlar antidepresanlar, antipsikotikler anksiyolitikler, dengeleyici ve atakları önleyici ilaçlar kullanılabilir.
Kişilik bozukluğu tedavi edilmezse durum daha da kötüye gider. Kişiler ilerleyen dönemlerde alkol ve uyuşturucuya başvurabilir.
