Şema terapi Jeffrey E. Young tarafından bilişsel terapi yaklaşımının içerisinde geliştirilmiş olan bir psikoterapi modelidir. Şema terapi duygusal ihtiyaçları kabul etmekle başlar. Bunlar güvenlik, istikrar, bakım, kabul edilme, rekabet, kimlik algısı, ihtiyaç ve duyguları ifade etme özgürlüğü, kendiliğindenlik ve oyun ile kişinin öz denetiminin oluşumunu teşvik eden gerçekçi sınırlara sahip bir dünyada yaşama ihtiyaçlarını içerir.
Herkesin duygusal ihtiyaçları vardır ama özellikle vurgulanan nokta herkesin bunlara ihtiyacının olduğudur. Bu ihtiyaçların derecesi kişiden kişiye göre farklılık gösterebilir.
Şema, karmaşık uyaran ve deneyimler kümesi içinde bir düzen yaratmaya yardımcı olan kalıp veya düzenleyici çerçeve anlamına gelir. Şemalar doğru olduğunu düşündüğümüz şeye hızlıca götüren ve karşılaştığımız tüm ayrıntıları işleme ihtiyacından tasarruf etmemi sağlayacak kısayollardır. Bazı durumlarda şemalar veya kısayollar, bir durumu oldukça kesin bir şekilde kavramamızı sağlar.
Ancak bazı şemalar, (özellikle travmatik çocukluk deneyimleri gibi ) tehlikeli olabilir. Şema terapinin odağı da burasıdır. Erken dönem uyumsuz şemalar, gelişimimizin erken dönemlerinde başlayıp yaşam boyunca tekrar eden öz-yıkıcı duygusal ve bilişsel kalıplardır. Daha geç yaşlarda gelişen şemalar, genellikle yakın aile ortamında erken dönemde gelişen şemalar kadar yakın ve güçlü değillerdir.
İnsanlar şemalarıyla, şemalarını tetikleyen yollarla başa çıkma eğilimindedirler. Şemalar etkinleştiklerinde korku, öfke, üzüntü, utanç ve suçluluk gibi güçlü duygulara sebep olurlar.
Kişiler üç başa çıkma biçimi ile başederler;
- Şema Teslimi: Kişinin şemalarına boyun eğmesi durumudur
- Şema kaçınması: Kişinin şemalarını tetikleyecek kişi ve durumlardan kaçınması durumudur.
- Şema Aşırı Telafisi: Kişilerin şemalarının tam tersini yapması durumudur.
Şema Terapinin kullanıldığı bazı durumlar
- Kronik Depresyon
- Borderline
- Narsist Kişilik bozuklukları
- Çocukluk Travmaları
- Yeme Bozuklukları
- Çift Sorunları
- Madde Kullanımı(Madde kullanımının geri dönmesinde önleyici bir işlev sağlar)
- Kaygı Bozuklukları
- Suç Durumunda (Mahkumlar)
